Het ef­­fect van taa­lach­ter­­stand op het ge­­drag van kin­­de­r­en

Geschreven door: Dominique van den Boogaard
op op 10 oktober 2023
Het ef­fect van taa­lachter­stand op het ge­drag van kin­de­r­en

Taalachterstand werkt erg beperkend. Stel je maar eens voor dat je 20% van de woorden die in dit blog staan niet begrijpt. Of dat je in een gesprek van 5 minuten 75 woorden niet begrijpt. Dan wordt het erg lastig om de tekst te lezen of om het gesprek te volgen. Wat doe je als je niet begrijpt wat er staat? Juist, je leest niet verder. Het heeft ook weinig zin om verder te lezen als je niet weet wat de essentie is. Wat doe je als je in een gesprek geen idee hebt waar je gesprekspartner het over heeft? Je verliest de aandacht en beëindigt het gesprek zo snel mogelijk. Kinderen móeten op school lezen en ze móeten luisteren.

Taalachterstand in cijfers

Volgens recente schattingen heeft 5-8% van de kinderen in Nederland een taalontwikkelingsstoornis. Bij kinderen uit gezinnen met een lage sociaaleconomische status kan dit percentage oplopen tot 30-40%. Dit betekent dat in elke klas meerdere kinderen mogelijk te maken hebben met taalachterstanden.

Taalachterstand is het meest duidelijk op de basisschool

Kinderen met taalachterstand begrijpen niet wat ze lezen en kunnen niet volgen wat de leraar vertelt. Zij moeten in de klas zitten, op gezette tijden stil zijn, luisteren en zelfstandig werken. Als kinderen een geringe taalachterstand hebben, dan is dit al lastig. Wanneer er sprake is van een flinke taalachterstand, dan is er van stil zitten doorgaans geen sprake meer.

Impact op schoolprestaties

Onderzoek toont aan dat kinderen met een taalachterstand een verhoogd risico hebben op leerproblemen. Zo presteren ze gemiddeld 1,5 tot 2 jaar onder hun leeftijdsniveau bij lezen en schrijven. Dit heeft invloed op hun academische prestaties. Daarnaast wordt hun zelfvertrouwen en motivatie erdoor beïnvloedt.

We zien dit gedrag terug in de praktijk. Het is altijd mooi om dit gedrag te zien veranderen na een aantal logopedielessen. Om te zien wat er met kinderen gebeurt als ze wél snappen wat er gezegd wordt. Kinderen met taalachterstand reageren vaak door:

  • De clown uithangen
  • Snel boos worden
  • Driftig worden
  • Achterstevoren zitten
  • Wegdromen/ in zichzelf keren
  • Naar buiten kijken
  • Slechte concentratie
  • Kletsen onder de uitleg
  • Opdrachten niet uitvoeren
  • Niet zelfstandig kunnen werken
  • Andere kinderen pesten tijdens de uitleg 
  • Van hun plek gaan
  • Irritante geluiden maken
  • De les op een andere manier te verstoren

Gedragseffecten

Wetenschappelijke studies bevestigen deze observaties over gedragsproblemen. Kinderen met taalachterstand vertonen 2-3 keer vaker externaliserend probleemgedrag (zoals agressie of hyperactiviteit) dan leeftijdsgenoten zonder taalachterstand. Ze hebben ook een 50% hogere kans op internaliserende problemen, zoals angst en depressie.

Dat wil overigens niet zeggen dat alle kinderen die dit gedrag vertonen een taalachterstand hebben! Met dit gedrag 'vertellen' kinderen meestal dat er 'iets' aan de hand is. Dat kan een taalachterstand zijn, maar dat kan ook totaal iets anders zijn, of een combinatie van een taalachterstand en iets anders.

Hoe ontdek je taalachterstand bij peuters?

In de eerste 4 jaar ontwikkelt de basis van de taal zich. Normaal begint een kind tussen 1 en 1,5 jaar woordjes te zeggen. Jonge kinderen worden op het consultatiebureau getest op taal. Daarna zijn het de leraren op de basisschool die het merken als een kind niet mee kan komen met de rest. Zij merken bijvoorbeeld dat het kind korte opdrachten niet goed begrijpt. Op de scholen waar wij werken weten de leraren waar ze op moeten letten. Ze vragen dan ook regelmatig of wij kinderen willen testen. Soms is het de IB-er (Intern Begeleider) en soms ook ouders die willen weten of er sprake is van een taalachterstand. 

Waardoor worden taalachterstanden veroorzaakt?

Soms heeft de taalachterstand een medische oorzaak, of komt het doordat het kind gewoon niet genoeg taal aangeboden heeft gekregen. Soms spelen er andere oorzaken, bijvoorbeeld als kinderen langdurig ziek zijn geweest, autistisch spectrum syndroom hebben of als kinderen meertalig opgevoed worden. Wanneer kinderen al van jongs af aan 2 talen leren, dan zijn van de honderd woorden slechts zo’n 50 woorden in het Nederlands. Hierdoor krijgen ze minder Nederlandse woorden aangeboden.  

Een andere oorzaak zien wij in de trend om kinderen al op jonge leeftijd veel tijd door te laten brengen voor de TV of achter een scherm. Wij horen vaak van de kinderen: “Ik heb op de iPad gezeten” of “Ik heb gegamed.” Ze worden dan niet aangemoedigd om over woorden na te denken, daarbij zijn het vaak dezelfde woorden die de kinderen te horen krijgen. Taalachterstand kan op zichzelf staan, er zijn dan geen andere oorzaken. Of er is een andere oorzaak zijn waardoor er een secundaire taalachterstand is.  

Hoe kan je een taalachterstand voorkomen en te verbeteren?

Door al vanaf dat ze baby zijn veel tegen je kind te praten, kan je ervoor zorgen dat je kind vertrouwd raakt met taal en veel verschillende woorden leert. Vanaf de peuterleeftijd kun je de taal verbeteren  door:

  • Prentenboeken te lezen 
  • Voor te lezen
  • Zelf laten lezen
  • Spelletjes te spelen 
  • Bespreken wat je om je heen ziet
  • Opdrachten te geven
  • Vragen te stellen
  • Veel taal aan te bieden
  • Veel te praten en te vragen

Het oefenen met je kind is essentieel om een achterstand te voorkomen en te verhelpen. Als een kind logopedie krijgt, dan is dat een half uurtje per week. Dat alleen is onvoldoende om een achterstand in te lopen. Thuis oefenen is belangrijk, daarnaast wordt er op school extra aandacht aan gegeven. Wanneer je wilt weten of er bij je kind sprake is van een taalachterstand, dan kun je met verwijzing van huisarts een afspraak maken. En via de gratis Praatjuf Logopedie Check App welke te downloaden is via de App Store en Google Play. 

Creatieve manieren om taalachterstand bij kinderen aan te pakken

Naast de traditionele methoden zijn er veel originele manieren om de taalvaardigheid van je kind te verbeteren zoals. Overweeg om een 'praatdoos' te maken, gevuld met willekeurige voorwerpen uit huis. Laat je kind elk object beschrijven en een verhaal eromheen verzinnen. Organiseer een wekelijkse 'familieboekclub' waar iedereen, inclusief je kind, een kort boek of verhaal leest en erover praat. Creëer een 'woordenschatmuur' in huis waar nieuwe en interessante woorden worden opgehangen die je kind gedurende de week leert en gebruikt. Door deze creatieve aanpakken te integreren in het dagelijks leven, wordt leren een leuk en interactief proces.

Het effect dat wij zien na logopedie behandelingen

Na een aantal logopediebehandelingen zien we duidelijke vooruitgang in de taalontwikkeling van kinderen. Daarnaast merken we dat de frustratie afneemt; kinderen kunnen eindelijk uiten wat ze willen zeggen. Dit is ontzettend belangrijk voor hun welzijn, omdat ze hierdoor beter kunnen vertellen wat ze hebben meegemaakt of wat er aan de hand is. Vaak zien we in het begin dat kinderen gefrustreerd raken, bijvoorbeeld omdat ze een woord niet begrijpen of bang zijn om fouten te maken. Maar na een paar behandelingen ontdekken ze dat fouten maken mag en dat ze gehoord worden. Hierdoor neemt dwars gedrag af, omdat ze niet langer uit onmacht hoeven te reageren.

Uit onderzoek blijkt dat vroege interventie, zoals logopedie, effectief is. Ongeveer 60-70% van de kinderen laat na gerichte taaloefeningen duidelijke vooruitgang zien. Bij jonge kinderen (2-5 jaar) is de effectgrootte van logopedie gemiddeld 0,7 tot 0,8, wat als behoorlijk effectief wordt beschouwd. Dit benadrukt hoe belangrijk het is om tijdig hulp te bieden.

Waarom is het waardevol om de taal te verbeteren?

Het is enorm belangrijk om de taal te verbeteren als er sprake is van een taalachterstand. Je moet namelijk een groot deel van de tekst begrijpen om het verhaal te kunnen volgen. Daarbij verandert bij 80 tot 90% van de kinderen het gedrag. Ze zijn doorgaans rustiger, minder snel boos en minder snel afgeleid. Al zijn er vaak meer oorzaken voor dit soort gedrag.

Langdurig onderzoek wijst uit dat onbehandelde taalachterstand kan leiden tot:

  • 2-3 keer hoger risico op voortijdig schoolverlaten
  • 20-30% lagere kans op het behalen van een startkwalificatie voor de arbeidsmarkt
  • Verhoogde kans (ongeveer 40%) op psychosociale problemen in de volwassenheid

Dit maakt het des te belangrijker om tijdig in te grijpen. Taal komt de hele dag in verschillende situaties voor. Wanneer kinderen de taal voldoende beheersen, kunnen ze een betere opleiding volgen en hebben daardoor een bredere keus in werkterreinen en een beter toekomstperspectief.

Wil jij de taal van je kind verbeteren of wil je weten of je kind een taalachterstand heeft? Neem dan contact met ons op.

Wij zijn aangesloten bij

DTL Proof
Gezondheidscentrum Didam
Gezondheidscentrum Waalsprong
Kiwa
KP
Praatcoach
Praatjuf
NVLF
ParkinsonNet
Unik
Werken bij Praatjuf
sluiten

Meld je aan voor onze maandelijkse logopedie oefeningen

x

Heb je een vraag? Bel ons! Bereikbaar van ma t/m vrijdag van 08:30 - 17:00

Praatjuf