Wanneer naar de logopedist? Signalen per leeftijd

Veel ouders vragen zich af: “Is dit nog normaal, of moeten we er iets mee?”
De taal- en spraakontwikkeling verloopt bij ieder kind anders, maar er zijn duidelijke signalen waarop je kunt letten.
Volgens de Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie (NVLF, 2023) is het belangrijk om tijdig hulp te zoeken als een kind moeilijk te verstaan is, niet goed reageert op taal of weinig vooruitgang boekt.
Vroege logopedie helpt achterstanden sneller in te halen en voorkomt latere leerproblemen.

Een logopedist beoordeelt altijd per kind welke aanpak het best past bij de leeftijd, het niveau en de persoonlijkheid van het kind.

2 – 3 jaar: de eerste woordcombinaties

Rond de tweede verjaardag begint een kind woorden te combineren, zoals “mama auto” of “meer koekje”.
Volgens Kindontwikkeling.nl (TNO) begrijpen kinderen in deze fase eenvoudige opdrachten en gebruiken zij 50 tot 200 woorden.

Let op bij:

• Minder dan 50 woorden

• Geen korte zinnen

• Nauwelijks verstaanbaar buiten het gezin

• Weinig reactie op taal of opdrachten

Extra taalstimulering thuis kan helpen. Als de vooruitgang na drie maanden beperkt blijft, is een logopedische screening verstandig.

3 – 4 jaar: zinnen en verstaanbaarheid

Kinderen praten steeds meer, maar nog niet alles klinkt zoals het hoort.

Let op bij:

• Moeilijk te verstaan, ook voor bekenden

• Klanken die worden weggelaten (“pin” in plaats van “spin”)

• Weinig interesse in praten of luisteren

Logopedisten gebruiken vaak de Cyclische Methode van Hodson en Paden (1991) bij spraakklankproblemen.
Deze aanpak richt zich op verstaanbaarheid in plaats van perfecte uitspraak.

4 – 6 jaar: schooltaal en klanken

Vanaf groep 1 en 2 wordt taal functioneel: luisteren, redeneren en het leren koppelen van letters en klanken.

Let op bij:

• Moeite met rijmen, hakken en plakken

• Problemen met uitspraak van /r/, /s/ of /l/

• Frustratie bij niet begrepen worden

De Schlichting Test voor Taalproductie en Taalbegrip (Cito, 2003) geeft inzicht in de taalontwikkeling.
Logopedie versterkt hier het taalbegrip en klankbewustzijn, een belangrijke basis voor leren lezen.

6 – 8 jaar: lezen, schrijven en zelfvertrouwen

Taal wordt nu vooral via school en lezen ontwikkeld.

Let op bij:

• Problemen met klank-tekenkoppeling

• Begrijpend lezen gaat moeizaam

• Onzekerheid bij hardop lezen

• Hese of monotone stem

De methode BOUW en de Auditieve Training (Kring Sliedrecht) helpen bij het verbeteren van auditieve vaardigheden.
Leesmotivatie en succeservaringen zijn bepalend voor vooruitgang.

9 – 14 jaar: verdieping en expressie

Taalgebruik draait nu om zelfvertrouwen en expressie.

Let op bij:

• Woordvindingsproblemen

• Stotteren of vermoeidheid bij spreken

• Vermijden van spreekbeurten of gesprekken

Logopedie helpt met stemtechniek, spreekdurf en woordenschat.
De NVLF benadrukt dat ook oudere kinderen baat hebben bij gerichte begeleiding, vooral bij intensief stemgebruik.

Wat kun je als ouder zelf doen?

• Praat veel met je kind tijdens dagelijkse routines

• Lees elke dag samen, ook korte verhalen

• Benoem gevoelens en handelingen, bijvoorbeeld: “Je bent boos omdat het niet lukt”

• Geef tijd en ruimte om te praten

Volgens Roberts en Kaiser (2011) boeken kinderen meer vooruitgang als ouders actief oefenen met wat ze in therapie leren.

Kort samengevat

Logopedie is geen strenge therapie, maar spelenderwijs leren communiceren.
Vroege signalering maakt een groot verschil.
Twijfel je? Bespreek je zorgen met de jeugdarts of plan een logopedische screening.
Logopedie bij jonge kinderen is speels en afgestemd op hun belevingswereld. Zo leren zij praten met vertrouwen en plezier.

Meer informatie:

• www.nvlf.nl

• www.kindontwikkeling.nl

• www.kentalis.nl

Bronnen

• NVLF (2023). Richtlijn Spraak- en Taalontwikkeling bij jonge kinderen.

• Hodson, B., & Paden, E. (1991). Targeting intelligible speech: A phonological approach to remediation.

• Schlichting, J. (2003). Tests voor Taalproductie en Taalbegrip. Cito.

• Roberts, M., & Kaiser, A. (2011). Parent-implemented language interventions: A meta-analysis. American Journal of Speech-Language Pathology.

• TNO / Kindontwikkeling.nl (2024). Mijlpalen in spraak- en taalontwikkeling.

• Kentalis (2024). Praktische tips voor taalstimulering thuis.