Spenen afleren is succesvol met deze 7 tips en 12 out of the box adviezen van gespecialiseerde logopedisten

Spenen afleren is voor veel kinderen een flinke klus. Al is het is wat makkelijker dan het afleren van het duimen, omdat de speen weggelegd kan worden en een duim uiteraard niet. Het afleren van de speengewoonte vergt doorzettingsvermogen, zowel voor het kind als voor de ouder/verzorger. Met behulp van deze 7 tips zijn al duizenden kinderen succesvol gestopt met spenen, maar ook met vingerzuigen, duimen en nagelbijten. Met name de aanvullende professionele adviezen helpen mee om op een zo prettig mogelijke manier van deze hardnekkige gewoonten af te komen. Straks vertel ik meer over de praktische adviezen, eerst krijg je de succesvolle tips.

Spenen afleren met behulp van 7 succesvolle tips:

1: Benader het stoppen met spenen altijd positief. 

Stimuleer je kind door te laten blijken dat je trots op hem/haar bent. Zeg er niet elke keer iets van als je kind de speen in zijn/haar mond heeft, maar geef je kind met name een dikke pluim (compliment) als hij/zij een keer niet speent. Bijvoorbeeld tijdens het TV kijken: "Wat goed van jou, je hebt televisie gekeken zonder je speen in je mond te stoppen. Dat vind ik zo knap van jou! Hoe doe je dat? Merk je dat je zonder speen ook prima televisie kan kijken?" Daarmee beloon je het goede gedrag.

2: Geef uitleg. 

Vertel je kind over de mogelijke gevolgen voor de kaak, de tanden, het gezicht, onverstaanbaar praten, gepest worden en infecties. Het is voor de meeste kinderen een goede motivatie om te stoppen. Straks geef ik meer uitleg over de gevolgen.

3: Leg samen de speen weg. 

Laat je kind verzinnen wat er met de speen moet gebeuren. Moet 'ie gewoon weggegooid worden, moet 'ie begraven worden, wil hij/zij er een mooi knutselwerk van maken?

4: Zoek een zachte knuffel. 

Veel kinderen vinden troost bij hun speen. Zoek een zachte knuffel of doekje wat je kind tegen zijn/haar gezicht kan houden. Dit geeft troost en afleiding. Let erop dat je kind de knuffel of het doekje niet in zijn/haar mond stopt. Dan wordt de tong namelijk nog steeds naar beneden gedrukt. En juist dit naar beneden drukken van de tong veroorzaakt de vervormde kaak en het open mondgedrag. Ik geef hieronder uitleg over open mondgedrag.

5: Leer eerst het spenen overdag af als je kind thuis is. 

Overdag heeft je kind meer afleiding. Dit maakt het afleren makkelijker. 

6: Beloon je kind bij elk stapje dat hij/zij vooruit gemaakt. 

Laat bijvoorbeeld een sticker uitzoeken als je kind tijdens een bepaald televisieprogramma geen speen in zijn/haar mond gehad heeft. Maak samen met je kind een kalender en plak die sticker hierop, zodat de voortgang goed zichtbaar is. Laat je kind bijvoorbeeld een kleurpotlood uitkiezen als hij/zij 5 stickers heeft verdiend. En stel iets in het vooruitzicht. Bijvoorbeeld: "Als je 2 weken geen speen meer hebt gebruikt, dan krijgt je een puzzeltje, een kleurboek, een doosje met LEGO of een ander (klein) cadeautje." Of laat als beloning een lekkere pannenkoek verzinnen. Of laat het toetje uitkiezen. Het werkt doorgaans erg goed als je iets belooft, maar ga niet overdrijven.

7: Leer vervolgens de speen 's nachts af. 

Wanneer de behoefte aan de speen overdag minimaal geworden is, kun je de speen 's nachts af gaan leren. Dit is lastiger, omdat het een hulpmiddel geworden is om in slaap te komen. Als je kind het nog te moeilijk vindt om te slapen zonder speen, haal dan de speen uit zijn/haar mond tijdens het slapen. Duw de mond zachtjes dicht als je merkt dat deze open blijft staan. Hierdoor gaat je kind door de neus ademen.

Het spenen afleren met behulp van 12 praktische adviezen van gespecialiseerde logopedisten

In de logopedie praktijk zien wij bijna dagelijks de gevolgen van spenen, duimen, nagelbijten en vingerzuigen. Het kind ontwikkelt daarmee open mondgedrag en de tong wordt naar beneden gedrukt. Hieronder leg ik uit wat open mondgedrag inhoudt en wat de gevolgen daarvan zijn. Eerst geef ik je out of the box adviezen waarmee wij kinderen daadwerkelijk van het spenen, duimen et cetera af weten te helpen:

1:  Verzin geen excuus voor je kind om toch te mogen spenen. "Ja maar het is Sinterklaastijd, dat is altijd heel spannend voor ons kind."

2: Het is belangrijk dat de ouders/verzorgers er (samen) achter staan dat het spenen afgeleerd wordt. Dat zij zich inzetten om het kind daar op een positieve manier en consequent in te begeleiden. Word niet boos en straf je kind niet, want dan wordt de behoefte aan het veilige gevoel dat de speen geeft, alleen maar groter.

3: De speen uit de mond trekken werkt niet. Sterker nog dit wekt alleen maar boosheid op. 

4: Houd voet bij stuk tijdens drift/ huilbuien als je kind toch de speen in zijn/haar mond wil. Probeer eventueel je kind af te leiden. Wanneer je dan toch de speen geeft, dan wordt het stoptraject veel langer dan nodig.

5: Heel veel mensen hebben open mondgedrag. Ga samen maar eens televisie kijken. Zien jullie mensen die hun mond open hebben staan? En kijk of mensen onverstaanbaar spreken. Ga samen maar eens turven. Wie heeft de meeste open monden gezien en onverstaanbare mensen gezien?

6:  Laat je kind zelf een manier verzinnen om te stoppen met spenen. Hierdoor laat je zien dat jij je kind serieus neemt. Neem de tijd, het is voor veel kinderen vrij lastig om hun speengewoonte af te leren. Blijf vooral geduldig en geef extra uitleg als dat nodig blijkt te zijn. 

7: Stress en straffen werkt niet! Kleine stapjes vooruit met enthousiaste reacties van ouders en de omgeving werkt veel beter. 

8: Je kind wil graag 'groot zijn'. En grote mensen gebruiken geen speen. Dit kan al motivatie genoeg zijn om te stoppen.

9: Vraag hulp van iemand waar je kind tegenop ziet. Dit kan bijvoorbeeld de logopedist, juf of tandarts zijn, maar ook Sinterklaas. Of praat met een vriendje/vriendinnetje erover. Vraag wat zij van de speen vinden. 

10: Wees consequent: keur het niet de ene keer af en vind het de andere keer goed dat je kind de speen in de mond heeft. Ga er volledig voor. Dat is het meest duidelijk voor je kind en dat geeft het beste en snelste resultaat. 

11: Voor oudere kinderen, kan het bijhouden van een videodagboek helpen. Je kind maakt dan elke dag voor het slapen gaan een filmpje waarin hij/zij vertelt over het stoppen met spenen. Wat goed ging, wat lastig was, hoe vaak de speen gebruikt is en wanneer, wat de reactie van de omgeving was en hoe hij/zij ervoor wil zorgen dat vannacht en morgen het stoppen met spenen nóg beter gaat. Het werkt éxtra goed als je kind het videodagboek regelmatig terugkijkt. 

12: Zoek een buddy voor je kind, zoals opa, oma, tante of oom. Vaak werkt het beter als iemand anders je kind helpt om van het spenen af te komen. Laat je kind bijvoorbeeld elke ochtend even met de buddy bellen als stimulans voor de dag. En elke avond om het speengedrag van de dag te bespreken en als stimulans voor de nacht. Spreek met de buddy een beloning af die jouw kind kan verdienen als hij/ zij bijvoorbeeld 2 weken lang geen speen meer gebruikt heeft. Denk daarbij aan een klein cadeautje, een middagje naar een speeltuin, of nachtje logeren bij de buddy. 

De reden dat kinderen spenen 

Het zuigen op een speen geeft jouw kind een veilig gevoel. Het werkt als troostmiddel. Het speenzuigen is vergelijkbaar met de zuigreflex waarmee je kind als baby voedsel binnenkreeg. Na het over gaan op vast voedsel, blijft de zuigbehoefte vaak bestaan. Het helpt kinderen om snel en rustig in slaap te vallen. Daardoor is het voor veel kinderen erg lastig is om te stoppen met spenen en duimen. Het beste is het om het spenen en duimen af te leren vóór je kind 1 jaar is. Dan is het nog geen gewoonte geworden en is er nog geen schade ontstaan. Wanneer je kind ouder is, is het lastiger om het spenen, duimen, vingerzuigen en nagelbijten af te leren. 

De 5 nadelen van spenen

• Het evenwicht van de mondspieren raakt verstoord, doordat de tong naar beneden wordt gedrukt
• De kiezen passen niet goed elkaar doordat de kaak smaller wordt. Er ontstaat een zogenoemde 'open beet' 
• Het kan 'open mond gedrag' veroorzaken, met alle gevolgen van dien (hierover geef ik straks uitleg)
• Je kind ademt door de mond, waardoor er snel verkoudheid, keel- en oorontsteking kunnen ontstaan
• Het kan pestgedrag uitlokken, omdat het er raar uitziet als je kind van 4 jaar nog met een speen in de mond rondloopt

Uitleg die kan helpen om je kind te laten stoppen met spenen

Je bent al groot.
"Baby's hebben het zuigen nodig om te kunnen drinken. Zij voelen zich goed en ze zijn blij als ze melk krijgen. Dit gevoel willen veel kinderen vasthouden. Daarom zuigen ze graag op een speen. Ook nadat ze vast voedsel eten en uit een beker drinken. Als kinderen groot zijn, dan is het helemaal niet nodig om te blijven zuigen. Het is raar als je met een speen in je mond rondloopt als je groot bent. Wil jij raar zijn? Wil jij een baby blijven? Of wil jij groot zijn net als ... (broer/ zus/ buurjongen/ buurmeisje/ vriendje / vriendinnetje/ enzovoorts) en alle dingen kunnen en doen die daarbij horen. Zoals: praten, snoep eten, sporten, spelen, naar school gaan.... Daar heb je geen speen voor nodig. Hoe zou je het vinden als papa, mama, opa en oma met een speen in hun mond rond zouden lopen?"

Je tanden en kiezen gaan scheef staan.

Leg maar eens een touwtje in een mooie boog op tafel. Vervolgens duw je het middelste gedeelte wat naar voren. Je zal zien dat de halve cirkel smaller en spitser wordt. Vervolgens leg je uit dat de tanden en kiezen hierdoor veel minder ruimte krijgen. En dat ze daardoor scheef in de mond kunnen gaan staan waardoor een beugel nodig is om de tanden weer recht te zetten. 

Laat maar eens afbeeldingen zien van gebitten met een open beet door spenen of door duimen. Deze zijn via Google volop te vinden. De vorm van de kaak heeft invloed op het uiterlijk van je kind. 

Er zitten vieze beestjes op je speen.

Een beetje raar misschien, maar de beestjes kun je zichtbaar maken door een klodder modder aan een speen te smeren. Laat je kind die speen maar eens vastpakken. Je kind zal die speen nu niet in de mond willen stoppen. Dit is vuil dat je kan zien. Leg uit dat op alles vuil zit dat je niet kan zien. Vuil in de vorm van piepkleine beestjes die bacteriën heten: "Elke keer dat jij je speen ergens neerlegt, komen er beestjes op je speen. Alleen wanneer jij je speen goed wast met zeep, haal je die bacteriemonsters eraf. Ga er maar eens op letten hoe vaak jij je speen ergens neerlegt. Dus hoe vaak op een dag er beestjes op je speen komen. En elke keer dat jij je speen in je mond stopt, eet jij die beestjes op." 

Laat je kind maar eens een bacteriemonster tekenen of knutselen. Dat zet hem/haar extra aan het denken.

De speen vervangen door kauwsieraden lijkt een goed idee

De speen in de mond geeft jouw kind rust. Kauwsieraden lijken daarom op het eerste gezicht een goede vervanging voor de speen. Wij raden kauwsieraden echter af. Je verplaatst het probleem namelijk. Door het gebruik van een bijtketting etc. wordt de tong evengoed naar beneden in de mond gedrukt. Hierdoor blijven de verkeerde mondgewoonten aanwezig, met de gevolgen zoals wij die hierboven beschreven hebben (open mondgedrag, verstoorde kaakgroei en spraakproblemen). Wij hebben ervaren dat het voeren van een goed gesprek voeren, uitleg geven en belonen wanneer je kind stopt met het gebruik van de speen, in combinatie met het nodige doorzettingsvermogen, effectief is. 

Open mondgedrag heeft belangrijke nadelen

• Bij open mondgedrag houdt het kind de mond overdag en/of 's nachts vaak open, waardoor er door de mond wordt geademd. Dit is nadelig voor je kind omdat:
• Er niet door de neus geademd wordt. Bij een neusademhaling wordt de lucht gefilterd, waardoor er veel bacteriën en virussen tegengehouden worden. Bij mondademhaling is deze natuurlijke barrière afwezig. De lucht komt direct, zonder filter in de longen terecht. Je kind zal daardoor vaker verkouden zijn en last hebben van terugkerende keelontstekingen, oorontstekingen en ontstoken amandelen.
• Open mondgedrag kan de spraak beïnvloeden. Wij zien vaak dat kinderen zacht en onduidelijk praten door een verkeerde ademhaling en een verkeerde balans van de mondspieren. De lippen en tong worden te weinig bewogen om de letters duidelijk uit te spreken. En er zit onvoldoende kracht achter het stemgeluid.
• Bij een mondademhaling gaat de ademhaling sneller dan bij een neusademhaling. Je kind gaat in feite hyperventileren en zal weinig energie hebben. 
• Open mondgedrag kan effect hebben op de vorming van de bovenkaak. Door de mond ademen, in combinatie met een afwijkend slikpatroon, kan ervoor zorgen dat de bovenkaak smal wordt en naar voren gaat steken. De boventanden worden door de tong naar voren geduwd. De lippen geven geen tegendruk, omdat deze bij mondademen niet gesloten zijn. Dat zorgt ervoor dat de bovenkaak nog verder naar voren komt. Door de smalle, spitse kaakvorm, hebben de tanden en kiezen onvoldoende ruimte om recht in de kaak te groeien. Wanneer je de vorm van de kaak wilt veranderen, is het belangrijk om de functie van de mondspieren aanpakken. De beste manier om dat te doen, is met behulp van specialistische logopedie: OMFT. Ik leg hieronder uit wat OMFT inhoudt.

Wat is OMFT (oro myofunctionele therapie)?

OMFT is een specialisatie van logopedie, waarbij het evenwicht van de mondspieren wordt hersteld door middel van oefeningen. De verstoorde spierbalans wordt met name veroorzaakt door lang spenen, duimen, vingerzuigen en nagelbijten. Daarbij is het gebruik van de tong vaak verstoord. Men spreekt dan van afwijkend mondgedrag. Dit kan zich uiten in slissen, verkeerd slikken, vervorming van de kaak, scheefstand van tanden en kiezen, onduidelijk praten en het open houden van de mond. 

De eerste stap in de OMFT behandeling is het stoppen met duimen, spenen, nagelbijten en vingerzuigen. Je logopedist helpt daarbij door middel van uitleg en gericht advies.

Voorkom een beugel of verkort het beugeltraject met OMFT 

Wanneer het evenwicht van de mondspieren op jonge leeftijd hersteld wordt, kan de vorm van de kaak verbeteren. In een normaal gevormde kaak, hebben de tanden en kiezen voldoende ruimte om recht in de kaak te groeien. Dit verkleint de kans op een scheefstaand gebit. Bij een groot deel van de kinderen die bijtijds met OMFT beginnen en hier serieus mee aan de slag gaan, groeit of herstelt het gebit zodanig, dat er geen beugel nodig is. En wanneer een beugel wel nodig is, dan duurt het gehele beugeltraject korter dan wanneer het spierevenwicht in de mond niet hersteld is. Er is nog een andere belangrijke reden om je kind bijtijds en serieus OMFT behandelingen te laten volgen. Het vergroot namelijk de kans dat het behaalde resultaat van het beugeltraject blijvend is. Daarom is de meest toegepaste volgorde: OMFT-orthodontie-OMFT.

Op welke leeftijd werkt OMFT het beste?

Bij kinderen tussen de zes en acht jaar is de OMFT behandeling het meest effectief. Hoe langer je wacht met behandelen, hoe langer de afwijkende mondgewoonten aanwezig zijn. Het wordt steeds lastiger om deze foute gewoonten af te leren. Daarbij is het kaakbot dan nog in de groei, waardoor de vorm nog te beïnvloeden is. Kinderen in de leeftijd van zes tot acht jaar pakken de therapie over het algemeen goed op. Ze zijn gemotiveerd, waardoor de kans op blijvend succes groot is. De motivatie en de inzet van zowel patiënt als ouder(s) zijn van het allergrootste belang om een goed resultaat te bereiken.

Wat leert je kind bij OMFT?

Tijdens de OMFT behandelingen werkt je kind aan:

• Het afleren van het afwijkend mondgedrag zoals: spenen, duimzuigen, vingerzuigen, liplikken, nagelbijten, slissen en het open houden van de mond. 
• Het aanleren van normaal slikgedrag.
• Het verbeteren van de tongpositie in rust.
• Het verbeteren van de uitspraak van de t, d, l, n, r, s en de z.

Door middel van oefeningen en indien nodig ondersteund met speciale bitjes, worden de verkeerde mondgewoonten afgeleerd en het spierevenwicht hersteld. 

Per direct stoppen met fopspeen, vingerzuigen en duimen

Het is een trend dat kinderen na hun 2e jaar een speen in hun mond hebben, op hun duim zuigen of op een zuigflesje sabbelen. Dat betekent niet dat het gebruik van een fopspeen en duimzuigen slecht is. In het 1e jaar is het prima om je kind op een speen te laten zuigen. Het is alleen belangrijk dat er bijtijds met deze gewoonten gestopt wordt. Wij zien dat veel kinderen na hun 3e leeftijd nog spenen, duimen of met drinkflesje (met zoete drankjes) rondlopen. Dit kan een verstoord evenwicht van de mondspieren veroorzaken. 

Wanneer je kind met OMFT begint, dan moet hij/zij direct stoppen met deze gewoonten moeten direct gestopt worden. Ik zal uitleggen waarom. Bij speenzuigen enzovoorts, wordt de tong laag in de mond gehouden. Een mens slikt per dag tussen de 1500 en 2000 keer. Wanneer je kind op een speen zuigt, dan wordt er verkeerd geslikt. Dat betekent dat je kind keihard kan oefenen, maar zolang er gespeent wordt, werkt je kind de oefeningen tegen. Zodra de therapie start, dient er daarom gestopt te worden met het speengebruik, duimen, nagelbijten of vingerzuigen. Zowel overdag als 's nachts. Als het stoppen niet lukt, dan kan je OMFT logopedist helpen.  Is het kind zelfs dan niet in staat om de speen weg te doen, dan moet hij/zij terugkomen om de OMFT op een later tijdstip te starten. Binnen een maand na het stoppen is het effect al zichtbaar!

OMFT bij Praatjuf

Alle Praatjuf en Praatcoach logopedisten zijn OMFT gespecialiseerd. Hierdoor kunnen patiënten uit de gehele regio Arnhem/ Nijmegen vlak bij huis behandeld worden. Tijdens de eerste OMFT behandeling, wordt de kracht van de mondspieren gemeten. Hiermee wordt het uitgangspunt voor de behandeling bepaald. Aan de hand hiervan weet de logopedist precies welke spieren versterkt moeten worden en wat de beste aanpak daarvoor is. Het meten zorgt ervoor dat het kind precies die oefeningen en hulpmiddelen krijgt die nodig zijn om de mondgewoonten te verbeteren. Tussentijds wordt de kracht regelmatig gemeten. Dit helpt jouw kind om gemotiveerd te blijven. Wanneer er onvoldoende geoefend wordt, dan is dat duidelijk zichtbaar in de meetresultaten. 

Hoe meer je kind thuis oefent, hoe meer hij/zij vooruit gaat. worden. Des te sneller is je kind klaar met OMFT. 

Neem voor meer informatie over spenen afleren en OMFT en het aanmelden van je kind contact met ons op.